Özgül Fobi Nedir? Belirtileri Nelerdir? Düzgünleşme İçin Neler Yapılabilir?

Bazı durum veya nesnelerden duyulan belirgin, aşırı ve mantıksız korkuları özgül fobi olarak tanımlayabiliriz.

Uçağa binmekten korkma, yükseklikten korkma, hayvanlardan korkma, iğneden korkma, kan görünce bayılma, böcek/örümcek korkusu, yılan korkusu, köpek ve kedilerden korkma, fırtına ve gök gürültüsü korkusu, sele yakalanmaktan korkma, asansör korkusu, soluğunu tıkayabilecek besinleri yutmaktan korkma, sivri cisimlerden korkma, karanlıktan korkma, uçan hayvanlardan korkma, kapalı- basık- küçük alanlardan korkma, sıkışıp kalmaktan korkma, aşırı sıkı giysiler giyememe, sinemaya gidememe, hamama-saunaya girememe, denize girememe, araba kullanamama veya bir araca binememe, trafik kazası yapmaktan korkma, dengeyi kaybedip düşmekten korkma, aşırı büyük ve boş alanlarda bulunmaktan korkma, üstüne bir şey düşmesinden korkma, boğulmaktan korkma, küçük şeyleri yerken korkma gibi durumlar birer özgül fobi durumları olarak nitelendirilebilir.

Burada önemli olan şudur ki: Bazı şeylerden korku duymak hepimiz için oldukça normaldir.

Mesela depremden korkmak, yüksek yerde tedirginlik hissetmek oldukça doğaldır.

Bir durumun özgül fobi olarak tanımlanabilmesi için; korkuların mantıksız, aşırı, sık, kişi tarafından kontrolü zor olması gereklidir ve kişinin yaşamını herhangi bir alanda kısıtlayabilecek özellikte olmalıdır. Yani her korkumuz, bir özgül fobi değildir.

Fobi kaynağı ile karşılaşılması durumunda, yoğun bir kaygı yaşanır.

Fobi kaynağı ile karşılaşmamak için, belirgin bir kaçma davranışı gösterilir.

Bu korkular uzun süredir devam etmelidir. (en az altı ay gibi bir süre)

Bu korkular, kişinin yaşamında belirgin bir engellenmeye, kısıtlamaya ve işlevsizliğe neden olmalıdır ki bu durumun bir özgül fobi olduğundan bahsedebilelim.

Bu tür fobileri yaşayan kişiler, genellikle böyle bir korkuyu yenmek için bir uzmana başvuruda bulunmaz.

Bu kişiler veya çevresindekiler, bu durumu sadece bir korku, huy, karakter özelliği olarak tanımlar fakat bu durum yaşamlarını kısıtlıyor olsa da ilk başvuru bu nedenle gerçekleşmez.

Genellikle özgül fobi tedavi başvuruları, başka nedenlerle uzmana gelindiğinde alınan öyküde rastlantısal olarak tespit edilir ve tedaviye başlanır.

Bu fobilerin ortaya çıkması için, öncesinde olumsuz bir deneyim yaşanmış olması şart değildir.

Genetik faktörlerin ve çevresel etkenlerin etkili olduğu düşünülmektedir. Ebeveynlerde varsa kişide olma olasılığı yüksektir denebilir.

BELİRTİLERİ NELERDİR?

Kişi korku kaynağı ile karşılaştığında veya karşılaşabileceğini düşündüğü anda;

• Kalp çarpıntısı, nefes daralması, titreme, terleme, baş dönmesi, bayılma hissi yaşayabilir.

• Yoğun huzursuzluk, tedirginlik, gerginlik hissedilir.

• Bu ortamlardan kaçma davranışı belirgindir.

İYİLEŞME İÇİN NELER YAPILABİLİR?

Bir anksiyete bozukluğu olan özgül fobinin tedavisi mümkündür.

Güçlendirici terapilerle kişiye fobileri ile ilgili özgüven kazandırılır.

Çarpıtılmış ve mantıksız düşünce süreçleri yeniden sağlıklı şekilde düzenlenir.

Aşamalı alıştırma, üstüne gitme yöntemi ile kişilerin fobilerinin üstesinden gelmesi sağlanır.

Belirtiler aşırı yoğunsa ve kişinin günlük yaşamını belirgin düzeyde engelliyor, kısıtlıyorsa bir ilaç desteği kesinlikle gerekir.

Uzm. Klinik Psikolog Eda Gökduman Yavuz